Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
w Celestynowie
PRZEMOC WOBEC DZIECI
!!! Nie zapominajmy, że słowa ranią równie mocno jak pięść. Jednak różnica polega na tym, że siniaki znikają, a urazy psychiczne NIE!!! Dlatego zatrzymajmy się i posłuchajmy, co mówimy naszym dzieciom. Przede wszystkim jednak sami bądźmy modelem nie agresywnego zachowania
Przemoc jak każde znaczące doświadczenie, odciska swój ślad w psychospołecznym funkcjonowaniu dziecka. Wagę tego doświadczenia podkreśla fakt, że jego sprawcami są rodzice, czyli osoby niejako naturalnie predysponowane do zapewniania dziecku poczucia bezpieczeństwa i dawania wsparcia we wszystkich jego trudnych chwilach. Z tego powodu sytuacja dziecka źle traktowanego jest trudna w dwójnasób. Nie tylko przez fakt przeżywania przykrych doświadczeń, ale dodatkowo, ze względu na odczuwaną bezradność i osamotnienie.
I. Pojęcie krzywdzenia dziecka
Krzywdzenie dziecka najczęściej definiuje się jako „Każde działanie lub bezczynność jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprywuje równe prawa i swobody dzieci i/ lub zakłóca ich optymalny rozwój" (D. Gil). Definicję tę krytykowano za dużą dowolność interpretacji oraz nieokreślenie warunków niezbędnych dla optymalnego rozwoju dzieci. Na jej podstawie wyodrębniono jednak cztery wymiary jego zakłóceń:
- przemoc fizyczna
- przemoc psychiczna/emocjonalna
- wykorzystywanie (wł. „nadużycie", por. ang. abuse) seksualne
- zaniedbanie
Analizując te kategorie dostrzec można, że wymienione cztery wymiary krzywdzenia dzieci są w zasadzie zbiorami zachowań nierozdzielnych. Przykładowo: emocjonalne maltretowanie, czy bierne formy przemocy fizycznej bywają wręcz tożsame z zaniedbywaniem potrzeb psychicznych czy fizycznych dziecka. Praktycznie nigdy dziecko nie jest krzywdzone w jakiś jeden sposób, co najwyżej profilaktyka zapobiegania poszczególnym formom krzywdzenia wymaga niekiedy odmiennych działań - można spenalizować fizyczne karcenie dzieci, trudno jednak domagać się tego wobec braku rodzicielskiej miłości czy błędów wychowawczych.
II. Źródła przemocy
Wyodrębniamy cztery czynniki wyzwalające przemoc wobec dziecka:
- czynniki tkwiące w osobie dopuszczającej się przemocy (rodzicu)
- czynniki tkwiące w mikrosystemie (rodzinie)
- czynniki tkwiące w exosystemie (sąsiedztwie, lokalnej społeczności)
- czynniki tkwiące w makrosystemie (społeczeństwie)
- Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w osobie dopuszczającej się przemocy
- Większość rodziców dopuszczających się przemocy wobec dzieci stykała się we własnym dzieciństwie z podobnymi sytuacjami - doświadczali braku odpowiedniej opieki lub byli poddawani ostrym karom, zmuszani do bezwzględnego posłuszeństwa, maltretowani psychicznie czy seksualnie wykorzystywani. Powielają przemoc z pokolenia na pokolenie nawet ci rodzice, którzy potępiają jej stosowanie. Gdy mają nawet za sobą doświadczenia maltretowania w dzieciństwie i krytyczny do nich stosunek, w obliczu poważnych trudności czy kryzysów życiowych mogą nie kontrolować agresywnych ataków w stosunku do swoich dzieci. Zachowanie takie jest wynikiem niemożności uzewnętrznienia wczesnodziecięcych urazów, które musiały zostać wyparte.
- Lekarze i psychologowie zwracają uwagę, że na stosunek rodziców do dziecka i potencjalną przemoc wobec niego duży wpływ ma przebieg ciąży i porodu. Dzieje się tak, ponieważ w czasie ciąży kobieta tworzy nowy obraz siebie i przyszłego dziecka i wykształca sobie emocjonalny stosunek do siebie jako matki i do oczekiwanego potomstwa. Okres ten przygotowuje ją również do powstania przyszłej więzi z dzieckiem - przywiązania matki do dziecka. Negatywne postawy matki wobec niechcianej ciąży mogą prowadzić do powikłań w przebiegu ciąży i do wczesnych zaburzeń jej zachowania po urodzeniu dziecka. Jest to o tyle istotne, że emocjonalne stresy ciężarnej wpływają na późniejsze pojawienie się zaburzeń u dziecka, które mogą dodatkowo wyzwalać w matce zachowania krzywdzące dziecko.
- Wielu badaczy uznało, że kilka pierwszych dni po porodzie to okres krytyczny dla przywiązania się matki do dziecka. Na tworzenie emocjonalnego związku z dzieckiem ma wpływ oparcie, jakie w czasie ciąży i po porodzie ma matka w bliskim kręgu rodzinnym.
- Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w mikrosystemie
- W rodzinach stosujących przemoc w kontaktach z dziećmi natężenie konfliktów i między małżonkami jest znacznie większe niż w rodzinach nie manifestujących przemocy i wrogości względem dzieci. Małżonkowie stosują agresywne taktyki w sporach i konfliktach pomiędzy sobą używając podobnych sposobów zachowania się wobec dzieci, starając się zapewnić sobie ich posłuszeństwo i zdyscyplinowanie. Natężenie konfliktów w rodzinie wzrasta w niektórych sytuacjach np. w kryzysach rodzinnych towarzyszących rozwodowi. Dzieci są wówczas często zaniedbane i osamotnione z własną tragedią z powodu odejścia jednego z rodziców. Jednocześnie bywają również przedmiotem przemieszczanej agresji rodzicielskiej. Bywa, że w rodzinach, w których są dzieci ze związków pozamałżeńskich traktuje się je inaczej - bije, obrzuca zniewagami, obciąża się pracą ponad możliwości dziecka i zaniedbuje jego potrzeby.
- Źródłem napięć w rodzinie między małżonkami są trudne warunki materialne i mieszkaniowe, szczególnie, gdy towarzyszy im (bądź jest ich głównym sprawcą) alkoholizm jednego lub obojga małżonków. Alkoholicy często wyznaczają "nieludzkie" kary fizyczne w stosunku do dzieci. Gdy są pijani stosują niekiedy bestialskie kary za drobne przewinienia. Lekarze twierdzą, że u alkoholików występują zmiany psychiczne, w następstwie, których znacznemu ograniczeniu a nawet zanikowi ulegają hamulce obyczajowe i normy etyczne. Nie tylko alkoholizm, ale również inne patologie występujące w rodzinie sprzyjają krzywdzeniu dziecka.
- Przyczyną przemocy ze strony rodziców może być fakt, że dziecko nie spełnia ich oczekiwań. Rodzice rozczarowali się dzieckiem, bo nie jest takim, jakiego pragnęli i naginają je za wszelką cenę do własnego wzoru. Jeśli nie spełnia pokładanych w nim nadziei, krytykują je jawnie, porównują z innymi, nie wnikają w jego potrzeby, ale w sposób despotyczny nakazują co i jak ma robić. Wszelkie odstępstwa dziecka od surowych wymagań są brutalnie karane. Największe nasilenie zachowań krzywdzących dziecko występuje w stosunku do dziecka małego. Dzieci do czwartego roku życia stanowią największą grupę pacjentów hospitalizowanych z powodu przemocy. Starsze dzieci, w wieku 5-9 lat są bite w 82%. W miarę jak dzieci dorastają nasilenie przemocy rodzicielskiej spada tak, że młodzież w wieku 15-17 lat narażona jest na przemoc w 34%. Dzieje się tak zapewne, dlatego, że dorastanie i nabieranie siły staje się naturalną ochroną przed przemocą rodzicielską. Na wzrost zachowań krzywdzących wobec dziecka ma również wpływ liczba dzieci w rodzinie. Najmniej narażeni na przemoc są jedynacy, a już w rodzinach z dwojgiem dzieci przemoc wobec dziecka jest stosowana o 50% częściej, zdecydowanie wzrasta w rodzinach z siedmiorgiem dzieci.
- Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w exosystemie
- Głównym czynnikiem tkwiącym w exosystemie sprzyjającym krzywdzeniu dziecka w rodzinie, jest izolacja społeczna rodziny. Izolacja rodziny od sąsiadów, przyjaciół, krewnych bywa czasem efektem świadomego działania rodziców. Czując czy też zdając sobie sprawę z tego, że są inni, że mają inny, gorszy dom, że ich postępowanie nie jest aprobowane, zrywają istniejące więzy i nie dopuszczają nikogo do swego domu. Wówczas sytuacja jest jeszcze bardziej trudna dla dziecka, gdyż życie rodzinne cechuje to, że przebiega ono za zamkniętymi drzwiami. Może to powodować, że psychiczne maltretowanie dzieci nie jest dostrzegane i nie można im przyjść z pomocą.
- Czynniki krzywdzenia dziecka tkwiące w makrosystemie
- Do czynników makrosystemu, które współokreślają przyczyny maltretowania dzieci zalicza się postawy społeczeństwa wobec dzieci oraz ogólne postawy społeczeństwa wobec przemocy. Trzeba stwierdzić, że w naszej kulturze panuje nadal jeszcze tradycyjne przekonanie, że dzieci stanowią własność rodziców, którzy mogą postępować z nimi według własnego uznania, bez poczucia społecznej kontroli, co sprzyja stosowaniu ostrych kar fizycznych. Maltretowaniu dzieci sprzyja również społeczna akceptacja bicia oraz przekonanie, że kary fizyczne są efektywnym sposobem socjalizacji dzieci i są akceptowane moralnie. Postawom takim towarzyszy brak wiedzy pedagogicznej rodziców i niska świadomość wychowawcza.
- W opinii socjologów kulturowo uwarunkowanym źródłem przemocy wobec dziecka w rodzinie jest współczesny model rodziny małej. Rodziny takie składają się najczęściej z rodziców i dziecka, są wyizolowane z otoczenia, borykają się samotnie z wszelkimi problemami, doznają eskalacji napięć, które są przemieszczane na dzieci. Należy podkreślić, że socjoekonomiczne warunki funkcjonowania rodziny nie stanowią prostego czynnika formującego przemoc wobec dziecka. Dopiero ogólna sytuacja rodziny, głównie sytuacja psychologiczna, w jakiej rodzina znajduje się, jak i repertuar jej umiejętności tolerowania stresu oraz techniki konstruktywnego radzenia sobie z nim decydują o stosowaniu przemocy wobec dziecka.
III. Przemoc fizyczna
Najczęstszą definicją przemocy fizycznej są wszelkiego rodzaju zachowania agresywne odnoszące się do ciała dziecka - począwszy od klapsów, czy szarpnięć, a skończywszy na faktycznym fizycznym maltretowaniu dziecka obejmującym jego katowanie z użyciem wymyślnych narzędzi i sposobów. Istnieje jednak drugi rodzaj definicji, który mówi o wszelkiego rodzaju działaniach powodujących nieprzypadkowe urazy u dziecka. O ile zatem kara fizyczna (np. klaps) nie powoduje urazu, nie jest ona uznawana za akt przemocy i - można domniemywać - jest kulturowo i prawnie dopuszczalna.
1.Objawy
Przemoc fizyczna jest stosunkowo łatwa do rozpoznania. Najczęściej przyjmuje postać zewnętrznych obrażeń skóry: zranienia skóry, krwiaki, sińce, obrzęki, oparzenia, które są wynikiem bicia dzieci różnymi przedmiotami, kopania, wykręcania rąk, szarpania, ciągnięcia za ciało, za włosy, popychanie o ściany, przypalenia, kłucia, nacinania ciała, szczypania, mocnego wstrząsania ciała, rzucanie różnymi przyborami przywiązanie w celu ograniczenia swobody.
Rodzice, opiekunowie dzieci często tłumaczą swa brutalność rodzicielską wymierzaniem kary za nieposłuszeństwo dziecka. W takim wychowaniu nie stosują przemyślanego systemu nagród. Na ogół zastanawiają się jak ograniczyć swobodę dziecka, zmusić je do posłuszeństwa. Zazwyczaj jednak biją i katują swoją małą ofiarę bez żadnego zastanowienia, w zależności od humoru. Stosowanie przemocy fizycznej w ogóle, a szczególnie wobec dziecka, jest z jednej strony pokazem przewagi i siły, z drugiej jednak bezsilności rodziców i opiekunów. Jest wyrazem ich agresji wywołanej nieumiejętnością innego sposobu rozwiązania problemu, przebicia się ze swoimi racjami. Dzieci doświadczające przemocy fizycznej bywają zarówno lękliwe i wycofane jak i hałaśliwe agresywne, w zachowaniach przejawiają wysoki poziom napięcia Przenoszą często wzorzec reakcji rodziców na swoje najbliższe otoczenie.
2.Skutki
K. Kmicik- Baran wymienia następujące bezpośrednie konsekwencje przemocy fizycznej: uszkodzenia skóry i obrażenia w rodzaju śladów uderzeń, oparzeń papierosem, szczypania, uderzeń sznurem, sprzączką od pasa, ugryzień przez człowieka, wiązania, śladów duszenia, siniaków. Dzieci doświadczające przemocy fizycznej mają często powybijane zęby, powyrywane włosy, krwawe wylewy, mnogie złamania i rany o różnym stopniu gojenia się. Często lekarze mogą podczas badań dostrzec obrażenia narządów wewnętrznych. Kary fizyczne bywają tak dotkliwe, że mogą doprowadzić dziecko do kalectwa, a w najgorszym przypadku do zgonu. Przestają reagować na ból płaczem, mają także kłopoty z trzymaniem moczu i kału. Tracą poczucie bezpieczeństwa i dlatego nie odczuwają przynależności uczuciowej z osobami bliskimi.
Konsekwencjami bezpośrednimi tego typu przemocy są jeszcze następujące dysfunkcje psychiczne i behawioralne jak: obniżona samoocena, brak poczucia własnej wartości, brak akceptacji własnej osoby, poczucie bezsensu, trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem, poczucie krzywdy i winy, często wpadają w depresje, stają się egocentryczne, lękliwe, bierne i apatyczne. Ich zmorą stają się powracające koszmary nocne. Pojawiają się u nich często zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi, zaburzenia zachowania związane z
trudnościami kontrolowania własnych emocji i rozpoznawania sytuacji społecznych. Dzieci reagują na przemoc bardzo różnie jedne stają się nerwowe, a inne apatyczne.
Skutki przemocy fizycznej są widoczne nie tylko bezpośrednio po dokonaniu na dziecku jakiegoś aktu agresji, ale także w ich przyszłym, dorosłym życiu Dzieci maltretowane maja zablokowaną potrzebę akceptacji siebie. Odczuwają niską wartość, są przeświadczone, że nikt ich nie kocha. Bardzo często popadają w różne nałogi. Pragną często kontrolować innych. Wyraża się to w stosowaniu przemocy w życiu dorosłym, biciu własnych dzieci czy współmałżonka, naruszają. Bywa, że naruszają prawa innych. Cechuje ich niski poziom empatii i sympatii do innych ludzi. Większość osób wchodzących w konflikt z prawem pochodzi z rodzin, w których miała miejsce przemoc.
IV. Przemoc psychiczna
Przemoc psychiczna na ogół definiowana jest jako rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka bez stosowania przemocy fizycznej.
Zakres zachowań, które kwalifikować można do tej kategorii, jest bardzo duży - od wyzwisk, gróźb, poprzez emocjonalne odrzucenie, po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka. Przemoc tę często określa się jako przemoc w białych rękawiczkach. Może być świadomym okrucieństwem wobec dziecka, polegającym na celowym, perfidnym wykorzystywaniu jego bezradności. Może być też nieświadomym krzywdzeniem dziecka na skutek nieznajomości jego psychiki i na rzutowaniu na nie własnych potrzeb, własnego modelu szczęścia.
1.Objawy
Przemoc ta objawia się słownym znieważaniem, wyśmiewaniem, wyszydzaniem, straszeniem, moralizowaniem, wymuszaniem lojalności, szantażowaniem, nadmiernym kontrolowaniem, wzbudzaniem poczucia winy, nieposzanowaniem godności i prywatności, niszczeniem jego rzeczy osobistych, wyrzucaniem pamiątek, listów, czasową izolacją dziecka. Wyjątkowo perfidną torturą psychiczną zwłaszcza w stosunku do dzieci najmłodszych, ufnych, wierzących bezgranicznie w prawdomówność rodziców, nieświadomych realności zapowiadanych kar i gróźb jest straszenie wyrzuceniem z domu, oddaniem do domu dziecka, mówienie, że się go już nie kocha, że się odejdzie lub, ze z jego winy jest się chorym. Tak traktowane dzieci nie maja poczucia bezpieczeństwa, przeżywają lęki, ciągły stres, smutek i samotność. Przejawem przemocy emocjonalnej jest również oschłość emocjonalna polegająca na ukrywaniu rzeczywistej miłości do dziecka, która jest przecież niezbędna dla prawidłowego rozwoju i w późniejszym jego dorosłym życiu. Pozbawione miłości dziecko nie potrafi nawiązywać prawidłowych kontaktów emocjonalnych z ludźmi. Przemoc emocjonalną stosują również rodzice nadopiekuńczy. Nadmierna kontrola, ochrona przed ewentualnymi niepowodzeniami porażkami również może spowodować zmiany w zachowaniu dziecka.
2.Skutki
O ile diagnoza skutków przemocy nie jest rzeczą łatwą, o tyle trudność wzrasta daleko bardziej, kiedy mamy do czynienia z objawami przemocy emocjonalnej. Maltretowanie psychiczne nie pozostawia wprawdzie cielesnych urazów na ciele takich jak: sińce, złamania, uszkodzenia somatyczne, lecz dokuczanie dziecku bez użycia narzędzi wywołuje u niego lęk, strach, poczucie niesprawiedliwości, świadomość braku miłości rodzicielskiej, bunt, chęć
zemsty i inne dokuczliwe przeżycia. I. Jundziłł określa ten stan jako „bolesne cierpienie psychiczne" lub „moralną udręką". Bardzo trudno jest udokumentować zjawisko maltretowania emocjonalnego, gdyż w takich przypadkach konieczne jest przeprowadzenie analizy pewnych sytuacji rodzinnych, konieczna jest diagnoza socjologiczno- psychologiczna oraz- diagnoza osobowościowa poszczególnych członków rodziny. Do bezpośrednich, somatycznych następstw zalicza się: biegunki, uporczywe bóle i zawroty głowy, bóle żołądka i bóle mięśni, drżenie, nadmierną potliwość, nie trzymanie moczu i kału, wymioty oraz bóle w okolicy serca.
Dzieci maltretowane psychicznie nie akceptują siebie i mają niską samoocenę. Rodzice często na nie narzekają, co jeszcze bardziej utwierdza je w tych przekonaniach. W konsekwencji zaczynają miewać problemy w szkole, nie mogą sprostać wymaganiom, ponieważ nie mogą liczyć na pomoc ze strony rodziców, źle często układają się im również kontakty z rówieśnikami. Brak sukcesu w rodzinie i w szkole wywołuje u dziecka niechęć do podejmowania wysiłku, gdyż niejako z góry zakłada sobie ono porażkę. Nic się nie udaje, więc nie warto próbować. W ten sposób zostaje zablokowana potrzeba sensu życia, a w konsekwencji może nastąpić targniecie na własne życie. Konsekwencją doświadczania przemocy emocjonalnej są także następujące zaburzenia poznawcze, emocjonalne i behawioralne taki jak: trudności w kontrolowaniu emocji, zaburzenia koncentracji uwagi, nieufność, fobie, zaburzenia snu, ucieczki z domu, uzależnienie od alkoholu i narkotyków.
Cechą charakterystyczną dorosłych maltretowanych emocjonalnie w dzieciństwie są często negatywne oczekiwania w stosunku do innych ludzi oraz nieufność przeniesiona z doświadczeń wczesnodziecięcych, często ucieczka w uzależnienia. Do odległych konsekwencji somatycznych zalicza się: podwyższone ciśnienie krwi, arytmia serca, stałe napięcie mięśniowe, zaburzenia gastryczne oraz choroby psychosomatyczne. Ofiary przemocy emocjonalnej mają także w dorosłym życiu niską samoocenę, czują się winne, psychicznie uzależnione od rodziców. Osoby doświadczające nadużyć emocjonalnych charakteryzują się zaburzeniami poczucia własnej tożsamości, silną potrzebą kontrolowania innych, alienacją. Często popadają w depresje, są nerwowe, izolują się od otoczenia, są samotne. Nieustannie starają się wszystko robić dobrze, stale się obserwują dążą do perfekcjonizmu. Dzieci, wobec których stosowano przemoc emocjonalną często w późniejszym życiu się do niej uciekają. To mechanizm błędnego koła.
V. Wykorzystywanie seksualne
Najogólniej definiuje się je jako wykorzystywanie dziecka w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych przez osoby dorosłe. Jest to jednak bardzo ogólna definicja i podejmowane są próby jej uściślenia, np. uznając za dziecko seksualnie wykorzystywane każdą jednostką ludzką w wieku bezwzględnej ochrony, jeżeli osoba dojrzała seksualnie, czy to przez świadome działanie, czy też przez zaniedbanie swoich społecznych obowiązków, lub obowiązków wynikających ze specyficznej odpowiedzialności za dziecko, dopuszcza do zaangażowania dziecka w jakąkolwiek aktywność natury seksualnej, której intencją jest seksualne zaspokojenie osoby dorosłej (wg. angielskiego Komitetu ds. Dzieci Seksualnie Wykorzystywanych). Badacze tego zjawiska wskazują również, obok aktywnych, (np. umożliwianie oglądania pornografii, ekshibicjonizm, dotykanie dziecka w miejsca intymne, nakłanianie do masturbowania sprawcy, stosunki seksualne, w tym kazirodcze), na bierne formy tego zjawiska (np. uniemożliwianie właściwego seksualnego wychowania dziecka).
1. Objawy
Następstwa tego rodzaju przemocy ujawniają się bezpośrednio, a także i późniejszym okresie. Nierzadko towarzyszą dziecku w całym jego życiu. Należą do nich obrażenia ciała, choroby przenoszone drogą płciową, urazy, prowokacyjne zachowania seksualne, zaburzenia snu, fobie, lęki, nerwice, depresja, niska samoocena, poczucie winy, zaburzenia osobowości, zaburzenia w późniejszym dorosłym życiu. Dzieci-ofiary przeważnie długo milczą, ukrywają to, co im się przytrafiło, gdyż osoba molestująca je stosuje wobec nich szantaż psychiczny lub fizyczny oraz poczucie wstydu i winy.
2. Skutki
Powszechnie wiadomo, że seksualne wykorzystywanie dzieci powoduje szkodliwe następstwa, choć skutki te mogą być rzecz jasna bardzo rozmaite. O tym, że dziecko jest seksualnie wykorzystywane mogą świadczyć urazy fizyczne, ale jest to możliwe do zdiagnozowania jedynie przez służby medyczne. Niektóre ze skutków jak na przykład krwawienie, zabrudzona bielizna, bolesność w okolicach genitaliów, siniaki lub otarcia po wewnętrznej stronie ud czy wreszcie ciąża powinny być zauważone już przez drugiego rodzica lub opiekuna. W przypadku molestowania seksualnego badacze wskazują także na urazy somatyczne takie jak: urazy zewnętrznych narządów płciowych, urazy około odbytnicze, przerwania błony dziewiczej, infekcje dróg moczowo - płciowych, infekcje jamy ustnej, choroby przenoszone drogą płciową.
Do bezpośrednich skutków emocjonalnych, poznawczych i behawioralnych zalicza się fobie, lęki, koszmary nocne, nerwice, depresje. Przez akty seksualne następuje zbytnia erotyzacja dziecka, poznaje ono zachowania seksualne charakterystyczne dla osób dorosłych. Badacze problemu wskazują także na prowokacyjne zachowania seksualne dziecka, zachowania masturbacyjne; zaburzenia snu, izolowanie się, zachowania agresywne, nadpobudliwość ruchową, poczucie winy i krzywdy. U dzieci wykorzystywanych do praktyk seksualnych można zauważyć zbytnią nerwowość, często bywają przygnębione, boją się rodzica danej płci. Dziecko takie ma skłonności do izolowania, może uciekać z domu, ze szkoły przed konfliktami czy problemami. Dorośli, którzy byli ofiarami przemocy seksualnej w dzieciństwie cechują się niższą samooceną, również w zakresie seksualnego funkcjonowania, większa skłonność do sięgania po narkotyki i alkohol, skłonność do złych nastrojów oraz zaburzeń świadomości. Wspomniane skutki postrzegane są przez ofiary jako bardziej negatywne jeżeli wykorzystywanie dotyczyło kobiet i miały one wówczas poniżej 10 lat i zdarzenie to często się powtarzało.
Ofiary wykorzystywania seksualnego często mylą miłość z seksem. Są przekonane, że zasługują na miłość tylko wtedy, gdy stanowią atrakcyjny obiekt seksualny. Żyją w przekonaniu, że muszą być najlepszymi z możliwych partnerów seksualnych, ponieważ inaczej zostaną porzucone i zaniedbane. Konsekwencją może okazać się również zmiana orientacji seksualnej. Czasami może pojawić się u ofiary przemocy seksualnej tzw. „syndrom sztokholmski". Jest to paradoksalna reakcja obronna charakteryzująca się pewnego rodzaju fascynacją osobą agresora i szukaniem właśnie u niego ratunku. Niezwykłość tej reakcji wynika nie tylko z zaprzeczenia powszechnemu przekonaniu, że człowiek ucieka od źródła zagrożenia, ale i faktu, że syndrom ten może w równym stopniu rozwinąć się u kobiet i mężczyzn.
VI. Zaniedbanie
Zaniedbywanie dziecka obejmować może zarówno jego sferę psychiczną, jak i fizyczną dziecka i definiowane jest jako niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego
prawidłowego rozwoju - potrzeb związanych z odżywianiem, ubieraniem, schronieniem, higieną, opieką medyczną, kształceniem, jak też psychiką (miłość, bezpieczeństwo, przynależność etc). Zaniedbywanie ma również miejsce wtedy, gdy dziecko ma zaspokojone potrzeby biologiczne, natomiast nie ma zagwarantowanej prawidłowej stymulacji poznawczej. Skrajnym przypadkiem zaniedbywania również wzrastającym w ostatnich latach bywa porzucenie dziecka z narażenie go na utratę zdrowia, a nawet życia. Zaniedbywanie to niezaspokajanie podstawowych potrzeb dzieci. Jedni rodzice czy też opiekunowie robią to świadomie inni nie. Literatura dotycząca skutków zaniedbywania jest znacznie uboższa od tej dotyczącej konsekwencji innych form przemocy wobec dzieci w rodzinie.
1.Objawy
Przede wszystkim można takie dziecko rozpoznać po zaniedbanym wyglądzie. Dzieci te chodzą niedożywione, nieodpowiednio ubrane, pozostawione samym sobie, wałęsają się po ulicach, sprawiają wrażenie, że nikt się nimi nie interesuje, czyli są zaniedbywane. Są to zewnętrzne oznaki, po których można rozpoznać dzieci zaniedbywane. Zaniedbywanie dzieci przez rodziców może powodować następujące konsekwencje somatyczne jak: nieadekwatna do wieku waga i wzrost, opóźnienie rozwoju fizycznego, psychomotorycznego, pasożyty skóry itp.
2.Skutki
U dzieci zaniedbywanych kształtuje się poczucie winy i krzywdy. Często następuje u tych dzieci zahamowanie rozwoju psychicznego. Rodzice, którzy nie zaspakajają podstawowych potrzeb dziecka nie zdają sobie nawet sprawy z tego, że powoduje to u dzieci poczucie wstydu, inności w stosunku do otoczenia. Powoduje to również, że mają one problemy w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem, ich grono przyjaciół jest zwykle ubogie lub go całkowicie brak. Dzieci te nie wykazują nawyków czystości, nie dbają ani o porządek wokół własnej osoby, ani o higieną osobistą.
Dzieci zaniedbywane przez rodziców, w przeciwieństwie do nadmiernie karanych fizycznie przejawiają zdecydowanie niższy wskaźnik reaktywności, są bierne i apatyczne.
Oprócz natychmiastowych, bezpośrednich konsekwencji zaniedbywanie staje się przyczyną konsekwencji długotrwałych. Skutki te towarzyszą tym dzieciom w ich późniejszych latach życia. W przypadkach zaniedbywania dzieci pojawia się mechanizm błędnego koła. Polega on w tym przypadku na tym, że osoby zaniedbywane w dzieciństwie w przyszłości, gdy sami zostają rodzicami także nie zaspakajają potrzeb swoich dzieci, gdyż tego nie potrafią, nie wykształciły się u nich nawyki czynności zaspakajania ich potrzeb. Nikt im nie pokazał jak się opiekować dzieckiem, nie powiedział jak zaspakajać jego potrzeby. Osoby doświadczające zaniedbywania w dzieciństwie mają w dorosłym życiu problemy z docenianiem własnej osoby, ponieważ czują się gorsze, inne i wstydzą się tego, co je w przeszłości spotkało.
VII. Profilaktyka jako jeden z elementów realizacji lokalnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie
Ze względu na ból, strach i upokorzenie, jakiego doznają dzieci - ofiary przemocy - jak i z powodu długoterminowych konsekwencji doświadczania przemocy, konieczne jest przeciwdziałanie jej. Organizuje sieje najczęściej w trzech płaszczyznach.
Pierwszą płaszczyznę przeciwdziałania przemocy stanowią działania interwencyjne. Polegają one na uniemożliwieniu dalszego krzywdzenia dziecka i udzieleniu mu pierwszej pomocy. Tę pierwszą i natychmiastową pomoc winni udzielać specjaliści. Drugą płaszczyzną przeciwdziałania przemocy są działania terapeutyczno-lecznicze zmierzające do zminimalizowania i usunięcia doznanych urazów i krzywd. Samo wykrywanie krzywdzenia dziecka ma sens wtedy, gdy idzie za tym szybkie leczenie, co nie zawsze jest możliwe, gdyż nie ma u nas wystarczającej liczby odpowiednio wyszkolonych terapeutów a i sami rodzice niechętnie poddają się procesowi leczenia. Trzecią płaszczyzną przeciwdziałania przemocy jest profilaktyka. Ze względu na narastanie zjawiska przemocy wobec dziecka wydaje się, że jest ona najlepszym sposobem chroniącym je przed skrzywdzeniem. Jej główną zaletą jest to, że pozwala zapobiec przemocy, a więc uchronić dziecko przed jej doświadczaniem, głównie dzięki popularyzacji wiedzy o omawianym zjawisku, sposobach rozpoznawania przemocy i wyrobieniu umiejętności przeciwstawiania się jej.
Najczęściej wyróżnia się trzy typy profilaktyki: pierwotna, wtórna i trzeciorzędna.
Pierwotna profilaktyka dotycząca przemocy wobec dziecka wiąże się z promowaniem zdrowia, poprawą samopoczucia społecznego oraz eliminowaniem patologii społecznej, która wiąże się z przemocą w rodzinie. W tej fazie profilaktyki podejmuje się działania mające na celu:
- oddziaływanie na środowisko szkolne tak, aby wspierało ono samokontrolę i poczucie własnej wartości u uczniów, nauczycieli i rodziców;
- przygotowanie uczniów do życia w rodzinie, rodzicielstwa, radzenia sobie ze stresami;
- edukację rodziców w zakresie wychowania dziecka, jego rozwoju i specyficznych zachowań dziecka związanych z faząjego rozwoju;
- tworzenie lokalnej polityki wspierania dzieci i rodzin.
Wtórna profilaktyka ma na celu wczesne wykrycie objawów maltretowania dziecka, zanim ujawnią się poważne lub trwałe zmiany. Obejmuje ona:
- przekazywanie nauczycielom wiedzy i umiejętności wykrywania objawów maltretowania dziecka;
- omawianie tego problemu z uczniami w celu identyfikowania przez nich kolegów z grupy ryzyka lub też zachęcania dzieci maltretowanych do ujawnienia swych problemów;
- identyfikacja rodzin wysokiego ryzyka, korzystających z różnych form pomocy społecznej;
- inicjatywa utworzenia w szkole i w społeczności lokalnej zespołu zajmującego się dziećmi maltretowanymi.
Profilaktyka trzeciorzędna ma na celu uchronienie dziecka przed kolejnym wykorzystaniem. W razie potrzeby dziecko należy umieścić w szpitalu, ośrodku wychowawczym, podjąć terapię rodziny.
Typy profilaktyki można również wyodrębnić ze względu na środowisko, w którym jest prowadzona. Profilaktyka prowadzona w rodzinie ma dwa główne cele. Jednym jest
dostarczenie wiedzy o tym jak radzić sobie ze stresem a w konsekwencji uczenie kontrolowania swojego zachowania. Drugim celem jest poprawa relacji rodzica z dzieckiem. Realizacja tego drugiego celu obejmuje: uczenie kooperacji z dzieckiem, dostarczanie wiedzy o dziecku i jego specyficznych właściwościach rozwojowych charakterystycznych dla określonych stadiów rozwojowych, wzmacnianie więzi i komunikacji rodziców ze swoim dzieckiem, uczenie korzystania z dostępnych źródeł pomocy.
Objawy sugerujące przemoc fizyczną wobec dziecka
Dane z wywiadu
Objawy somatyczne
Zachowanie
Opóźnienie w udzielaniu pomocy w następstwie urazu
Brak świadków urazu
Niezgodność w opisie
przebiegu wypadku w relacji dziecka i rodziców
W wywiadzie podobne „wypadki"
Brak zainteresowania rodziców dzieckiem
Postrzeganie dziecka przez rodziców jako upośledzonego fizycznie, umysłowo lub z różnymi innymi defektami
Niewyjaśniona absencja
szkolna
Występowanie licznych i
przewlekłych sytuacji
stresorodnych w rodzinie
Brak wsparcia ze strony rodziny
Rodzice okazują brak zaufania
Objawy urazów tkanek
miękkich na twarzy,
policzkach, pośladkach,
wargach, karku, udach, tułowiu
Liczne uszkodzenia skóry o charakterystycznym kształcie i układzie w zależności od rodzaju urazu
Wygląd uszkodzeń
nieadekwatny do opisywanego wypadku (rodzaju) urazu
Siniaki, pręgi po uderzeniach w różnych stadiach gojenia się
Ślady po oparzeniach na stopach, dłoniach, na karku, pośladkach, okolicy narządów płciowych, symetrycznie i z ostro ograniczonym brzegiem
Złamania, skręcenia niezgodne z opisywanym wypadkiem (urazem)
Skaleczenia ust, warg, dziąseł, oczu
Wyłysienie plackowate skóry głowy (ślady po wyrwanych włosach)
Obrzęki w okolicy brzucha, wymioty
Ślady uderzeń wskazujące na bicie przez dorosłych
Obecność uszkodzeń skóry po weekendach i nieobecnościach w szkole
Ślady uderzeń sznurkiem
Unikanie fizycznych
kontaktów z dorosłymi
Uczucia nieadekwatne do wieku
Zachowania ekstremalne
(agresja, izolacja)
Wyrażanie lęku przed
rodzicami, opisywanie
przebiegu urazu przez
rodziców
Niechęć do powrotu do domu
Niska samoocena
Noszenie ubrań zakrywających kończyny górne i dolne nawet w upalne dni
Objawy wskazujące na przemoc emocjonalną wobec dziecka
|
Dane z wywiadu |
Objawy somatyczne |
Zachowanie |
|
• Rodzice ignorują (izolują), • Oczekiwania rodziców są • Istnienie w przeszłości • Rodzice postrzegają swoje |
• Zwykle nie występują żadne • Opóźnienia wzrastania i • Zaburzenia mowy • Objawy fizycznego |
• Niska samoocena • Ssanie palca, kołysanie się, • Zachowania „dorosłe" • Zachowania antyspołeczne • Opóźnienie rozwoju • Zachowanie ekstremalne • Próby samobójcze lub ich |
Objawy wskazujące na zaniedbywanie dziecka
|
Dane z wywiadu |
Objawy somatyczne |
Zachowanie |
|
• Duża absencja szkolna • Częste wizyty w gabinecie • Nieodpowiednia opieka nad • Częste zamykanie domu przed • Brak zainteresowania rodziców • Brak posiłku przez całą dobę • Niski standard mieszkania, • Hazard • Nadużywanie przez członków |
• Głód, odwodnienie • Zaniedbanie w zakresie higieny • Próchnica zębów, zły stan • Nieodpowiednie do pogody i • Stałe zmęczenie, apatia • Niezaspokojone potrzeby • Zarażenia pasożytami, • Liczne uszkodzenia skóry, |
• Wczesne przychodzenie i późne • Częste zasypanie w klasie • Proszenie o jedzenie lub jego • Zachowania zbliżone do • Używanie alkoholu i |
Objawy wskazujące na przemoc seksualną wobec dziecka
|
Dane z wywiadu |
Objawy somatyczne |
Zachowanie |
|
• Nieokreślone skargi i • Duża absencja szkolna • Nieadekwatna kontrola w domu • Przebycie infekcji układu • Skargi na bóle w okolicy • Skargi na świąd w okolicy • Występowanie w rodzinie • Nadmierna troska o stan i |
• Dyskomfort w czasie chodzenia • Objawy urazów i uszkodzeń w • Obecność wydzieliny w • Zasinienie, obrzęk, otarcia • Zaburzenia w oddawaniu • Zapalenie sromu • Objawy chorób przenoszonych • Ciąża |
• Niska samoocena • Zmiany w sposobie jedzenia • Nieuzasadnione nowe lęki • Zaburzenia snu • Zmiana osobowości (wrogość, • Depresja • Niepowodzenia w szkole • Wycofanie z kontaktów • Poziom wiedzy o seksie • Wyzywające zachowanie, • Używanie środków • Próby samobójcze lub ich • Ucieczka |
10 powodów, by nie bić dzieci
- Bicie dzieci może doprowadzać do fizycznych urazów, takich jak zasinienia, obrzęki, krwiaki podtwardówkowe, uszkodzenia nerwów i złamania kości.
- Bicie dziecka niszczy jego ufność i burzy poczucie własnej wartości. Dzieci znacznie chętniej podejmują zachowania nastawione na współpracę, jeśli łączy je z rodzicami silna więź miłości.
- Bicie dzieci powoduje przekazywanie postawy akceptacji przemocy z pokolenia na pokolenie. Dzieci, które są często bite, uczą się stosowania przemocy.
- Bicie dzieci uczy je, że „silniejszy ma zawsze rację”.
- Bijąc dziecko za złe zachowanie, opiekun traci ważną szansę nauczenia go właściwego sposobu postępowania.
- Strach nie jest skuteczną metodą uczenia dzieci pożądanych zachowań. Bite dzieci zwykle zachowują się dobrze tylko wtedy, kiedy stosujący przemoc dorosły znajduje się w pobliżu.
- Wspomnienia z dzieciństwa osób, które jako dzieci były często bite, są zwykle pełne gniewu i urazy.
- Bicie dziecka jest wyrazem bezsilności, złości i frustracji rodzica, nie zaś edukacją dziecka.
- Dzieci są często bite za zachowania, które nie są „złe” czy „niewłaściwe”, ale wynikają z ich naturalnej potrzeby badania świata, a także z potrzeb związanych z odżywianiem, snem, ruchem czy chęcią zwrócenia na siebie uwagi.
- Dzieci najłatwiej uczą się pożądanych zachowań, kiedy dorośli wyjaśniają im, jak powinny postępować, rozmawiają z nimi oraz własnym zachowaniem dają im przykład odpowiedzialności, troski i samodyscypliny.
Telefon jest czynny od godz. 8.15 do godz. 20.00. W tych godzinach dyżurują specjaliści, potrafiący nawiązać kontakt z dziećmi i starający się im pomóc. Wkrótce telefon powinien działać całą dobę.
Obecnie każde dziecko dzwoniące na bezpłatny numer w godzinach nocnych usłyszy przyjazny komunikat, pozwalający zostawić identyfikujące namiary tak, aby z samego rana można było odszukać dzwoniącego i udzielić pomocy.
Rzecznika Praw Dziecka. Z numerem 0 800 12 12 12 można połączyć się bezpłatnie z każdego stacjonarnego numeru oraz telefonów komórkowych Orange.
ZESPOŁY INTERDYSCYPLINARNE – PODSTAWA PRAWNA
(Ustawa z dnia 10 czerwca 2010 o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw)
Art. 9.
- Organy administracji rządowej i samorządowej współdziałają z organizacjami pozarządowymi oraz kościołami i związkami wyznaniowymi w zakresie udzielania pomocy osobom dotkniętym przemocą, oddziaływania na osoby stosujące przemoc oraz podnoszenia świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków przemocy w rodzinie.
- Organy administracji rządowej lub samorządowej mogą zlecać realizacje zadań określonych w ustawie w trybie przewidzianym w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.).
po art. 9 dodaje się art. 9a-9d w brzmieniu: „Art. 9a.
- Gmina podejmuje działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności w ramach pracy w zespole interdyscyplinarnym.
- Zespół interdyscyplinarny powołuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
- W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą przedstawiciele:
- jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;
- gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
- Policji;
- oświaty;
- ochrony zdrowia;
- organizacji pozarządowych.
- W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą także kuratorzy sądowi.
- W skład zespołu interdyscyplinarnego mogą wchodzić także prokuratorzy oraz przedstawiciele podmiotów innych niż określone w ust. 3, działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
- Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego jest wybierany na pierwszym posiedzeniu zespołu spośród jego członków.
- Posiedzenia zespołu interdyscyplinarnego odbywają się w zależności od potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz na trzy miesiące.
- Zespół interdyscyplinarny działa na podstawie porozumień zawartych między wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta a podmiotami, o których mowa w ust. 3 lub 5.
- Obsługę organizacyjno-techniczną zespołu interdyscyplinarnego zapewnia ośrodek pomocy społecznej.
- Zespół interdyscyplinarny może tworzyć grupy robocze w celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach.
- W skład grup roboczych wchodzą przedstawiciele:
- jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;
- gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
- Policji;
- oświaty;
- ochrony zdrowia.
- W skład grup roboczych mogą wchodzić także kuratorzy sądowi, a także przedstawiciele innych podmiotów, specjaliści w dziedzinie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
- Członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych wykonują zadania w ramach obowiązków służbowych lub zawodowych.
- Prace w ramach grup roboczych są prowadzone w zależności od potrzeb zgłaszanych przez zespół mterdyscyplinarny lub wynikających z problemów występujących w indywidualnych przypadkach.
- Rada gminy określi, w drodze uchwały, tryb i sposób powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowe warunki jego funkcjonowania.
Art. 9b.
- Zespół interdyscyplinarny realizuje działania określone w gminnym programie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie.
- Zadaniem zespołu interdyscyplinarnego jest integrowanie i koordynowanie działań podmiotów, o których mowa w art. 9a ust. 3 i 5, oraz specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności przez:
- diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie;
- podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku;
- inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie;
- rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym;
- inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie.
3. Do zadań grup roboczych należy, w szczególności:
1) opracowanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia
przemocy w rodzinie;
- monitorowanie sytuacji rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz rodzin zagrożonych wystąpieniem przemocy;
- dokumentowanie działań podejmowanych wobec rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz efektów tych działań.
Art. 9c.
- Członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych w zakresie niezbędnym do realizacji zadań, o których mowa w art. 9b ust. 2 i 3, mogą przetwarzać dane osób dotkniętych przemocą w rodzinie i osób stosujących przemoc w rodzinie, dotyczące: stanu zdrowia, nałogów, skazań, orzeczeń o ukaraniu, a także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, bez zgody i wiedzy osób, których dane te dotyczą.
- Członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych zobowiązani są do zachowania poufności wszelkich informacji i danych, które uzyskali przy realizacji zadań, o których mowa w art. 9b ust. 2 i 3. Obowiązek ten rozciąga się także na okres po ustaniu członkostwa w zespole interdyscyplinarnym oraz w grupach roboczych.
- Przed przystąpieniem do wykonywania czynności, o których mowa w art. 9b ust. 2 i 3, członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych składają organowi, o którym mowa w art. 9a ust. 2, oświadczenie o następującej treści: „Oświadczam, że zachowam poufność informacji i danych, które uzyskałem przy realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie oraz, że znane mi są przepisy o odpowiedzialności karnej za udostępnienie danych osobowych lub umożliwienie do nich dostępu osobom nieuprawnionym.".
Art. 9d.
- Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskie Karty" i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.
- Procedura „Niebieskie Karty" obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.
- Przedstawiciele podmiotów, o których mowa w ust. 2, realizują procedurę „Niebieskie Karty" w oparciu o zasadę współpracy i przekazują informacje o podjętych działaniach przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego.
- Wszczęcie procedury „Niebieskie Karty" następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta" w przypadku powzięcia, w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie.
- Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, procedurę „Niebieskie Karty" oraz wzory formularzy „Niebieska Karta" wypełnianych przez przedstawicieli podmiotów realizujących procedurę „Niebieskie Karty", mając na uwadze skuteczność działań wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie i dobro tych osób."
ZESPOŁY INTERDYSCYPLINARNE W DZIAŁANIU
Idea zespołów interdyscyplinarnych wyrosła z pragmatycznego postrzegania możliwości, jakie niesie za sobą współdziałanie przedstawicieli różnych instytucji, rożnych grup zawodowych w rozwiązywaniu konkretnych problemów z rożnych obszarów życia społecznego. Dzięki takiemu współdziałaniu można:
- osiągnąć większą skuteczność w rozwiązywaniu problemów
- lepiej koordynować działania nakierowane na rozwiązanie trudnej sytuacji konkretnej rodziny
- zwiększyć kompetencje, zdobyć nowe doświadczenia służące efektywniejszym działaniom
- zmniejszyć ryzyko manipulacji
- wypracować model współpracy między instytucjami, organizacjami, osobami oparty na jasnym i sprawnym przepływie informacji (efekt „grania do jednej bramki"); szansa na wyeliminowanie działań powielających się, czy też wzajemnie wykluczających
- zwiększyć poczucie wzajemnego wsparcia w rozwiązywaniu problemów
- zwiększyć poczucie bezpieczeństwa własnego, również społeczności lokalnej
- wpływać na politykę lokalną w zakresie pomocy dziecku i rodzinie
Zespół interdyscyplinarny to grupa współpracujących ze sobą profesjonalistów (reprezentujących rożne środowiska), działająca w sposób skoordynowany w celu skutecznego reagowania na informacje o przemocy w rodzinie. W szerszym znaczeniu zespół interdyscyplinarny kształtuje zasady pomocy dzieciom i rodzinom na danym terenie i tworzy warunki umożliwiające stworzenie interdyscyplinarnego systemu tej pomocy.
Powołanie zespołu interdyscyplinarnego wymaga zdiagnozowania lokalnych zasobów: instytucji i organizacji działających na danym terenie. Kolejnym etapem jest przekonanie do tej idei pracy grupy osób, której działania mogą mieć znaczący wpływ na poprawę sytuacji dziecka i rodziny. Tworzenie zespołu obejmuje kilka etapów:
- ustalenie i pozyskanie członków
- opracowanie deklaracji celów i regulaminu działania
- kształtowanie i utrzymanie dobrych relacji między członkami zespołu
- ocena działania
I. Regulamin i deklaracja celów.
Deklaracja celów jest punktem odniesienia dla regulaminu. Przy jej opracowaniu zespół odpowiada na pytania:
- dlaczego zespół został utworzony
-jakie są wspólne wartości uznane przez każdego członka zespołu
- kto i dlaczego jest w zespole -jakiej społeczności będzie służył
- jak chce być postrzegany
-jaki typ przypadków będzie obszarem diagnozy i działania -jakie inne funkcje będzie wykonywał zespół
Regulamin działania to zapisane porozumienie określające role i obowiązki instytucji członkowskich oraz zasady postępowania członków zespołu. W ustalaniu regulaminu niezbędne jest uwzględnienie obowiązujących przepisów prawnych. W regulaminie należy uwzględnić następujące punkty:
- jaki jest cel zespołu
- kim są członkowie zespołu
- jakimi problemami będzie zajmował się zespół
- kto będzie za co odpowiedzialny
- w jaki sposób zespół będzie gromadził informacje
- kiedy członkowie zespołu będą wykonywali określone zadania, w jakim czasie od zgłoszenia problemu, w jakiej kolejności
- w jaki sposób członkowie zespołu będą wykonywać wyznaczone zadania -jakie informacje mogą być przekazywane innym i w jakich okolicznościach
- jak, przez kogo, jak często będzie oceniane funkcjonowanie zespołu
(na podstawie: Pomagajmy razem - interdyscyplinarna pomoc dzieciom krzywdzonym, http://www.pomagaimyrazem.pl)
II. Funkcjonowanie zespołu
Członkowie zespołu muszą poświęcić wiele uwagi, by zespół sprawnie funkcjonował. Uwzględnianie poniższych zasad pracy zespołowej sprzyja efektywności pracy:
- wybór przewodniczącego
- regularne spotkania
- szacunek dla siebie i odmiennych poglądów
- wzajemne słuchanie
- gotowość do przyjęcia konstruktywnej krytyki
- uczciwość •
- świadomość własnych możliwości i ograniczeń
- ustalenia ról i zakresu odpowiedzialności poszczególnych członków zespołu
Dobrej pracy sprzyja także m. in. wspólne szkolenie. Członkowie zespołu, słuchając tych samych informacji, zaczynają lepiej rozumieć charakter wzajemnych relacji, pełnionych ról i zakresy odpowiedzialności. Wzmacnia to zaangażowanie (za: jw.).
Podstawowymi przeszkodami w pracy zespołów mogą być stereotypy w postrzeganiu przedstawicieli innych grup zawodowych i towarzysząca temu niechęć, postawy rywalizacyjne związane z walką o wpływy - hierarchizowanie członków zespołu ze względu na instytucje, które reprezentują. Utrudnienie stanowić może oczywiście brak wystarczającej wiedzy na temat zjawiska przemocy, jego mechanizmu i procedur postępowania. Z dotychczasowych doświadczeń wyłania się również problem oporu w przekazywaniu informacji. Odrębna kwestię stanowią osobiste uprzedzenia. Świadomość tych ograniczeń może stanowić dobrą podstawę do ich przezwyciężenia - nakierowania na współprace wokół celów.
Ważne w pracy zespołów interdyscyplinarnych są:
-jasne normy komunikowania się, podejmowania decyzji, rozwiązywania konfliktów
- zaplanowanie przebiegu danego spotkania: co chcemy dzisiaj osiągnąć, jakie mamy sprawy do omówienia, ile mamy czasu, kto prowadzi spotkanie, kto sporządzi notatkę z podjętych ustaleń, kiedy się spotkamy następnym razem i jak będziemy sobie przekazywać bieżące informacje o działaniach i sytuacji rodziny
- przyjęcie i realizacja strategii działań: wymiana informacji, wnioski, plan i rozdział działań
zasady kontaktów z członkami rodziny, zakres i sposób przekazania im informacji o działaniach zespołu, harmonogram i tryb dalszej współpracy (za: „Praca w zespołach interdyscyplinarnych jako skuteczna strategia w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Praktyczne wskazówki do działania" K. Łukowska).
III. Etapy pracy z konkretnym problemem
1. Zgłoszenie przypadku
- otrzymanie zgłoszenia
- zbadanie zasadności pracy nad zgłaszanym przypadkiem w zespole interdyscyplinarnym
- decyzja o zakończeniu sprawy lub zasadności dalszej pracy
2. Wstępna ocena
- skontaktowanie się z rodziną
- diagnoza sytuacji rodziny
- zabezpieczenie dowodów, które wskazują na stosowanie przemocy
- podjęcie interwencji jeśli zagrożone jest życie lub zdrowie
3. Planowanie działań
- ustalanie zmian niezbędnych do zapewnienia pomocy
- określenie mocnych stron rodziny i jej potrzeb
- ustalenie zakładanych rezultatów
- określenie, jaka pomoc będzie świadczona, przez kogo i jak długo
- ustalenie zakresu monitoringu
4. Świadczenie pomocy
- podejmowanie określonych działań przez wyznaczone osoby
- monitoring
5. Ewaluacja
- ocena skuteczności podejmowanych działań przez wyznaczone osoby
- utrzymanie lub zmiana przyjętej strategii pomocy
6. Zakończenie
- ocena sytuacji rodziny
- określenie działań, które zostaną podjęte, gdyby dobro rodziny ponownie zostało zagrożone
- udokumentowana decyzja o zakończeniu sprawy (na podstawie: jw.)
WYKAZ PLACÓWEK UDZIELAJĄCYCH POMOCY OSOBOM DOTKNIĘTYM PRZEMOCĄ woj. mazowieckie
Ośrodek Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem Instytut Psychologii Zdrowia PTP
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia"
ul. Korotyńskiego 13
02 - 121 Warszawa
tel. 0 22 823 96 64
0 22 824 25 01
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
www.niebieskalinia.pl
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" IPZ
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie jest placówką Instytutu Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Od 1995 roku realizuje zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, takie jak:
• Poradnia telefoniczna – Warszawska „Niebieska Linia" (022) 668 70 00, czynna w dni powszednie od 14.00 do 22.00;
• Poradnia środowiskowa (konsultacje psychologiczne, wychowawcze, prawne, psychiatryczne, prowadzenie grup wsparcia, arteterapia);
• Poradnia prawna (porady bezpośrednie, telefoniczne, mailowe);
• Poradnia e-mailowa Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. ;
• szkolenia z zakresu profilaktyki i przeciwdziałania przemocy (m.in. Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, szkolenia w zakresie budowania lokalnych systemów przeciwdziałania przemocy w rodzinie);
• Roczny program stażowy – dla absolwentów i studentów ostatnich lat kierunków psychologicznych, pedagogicznych i prawnych;
• Centrum Informacji o Przemocy w Rodzinie (badania, statystyki, publikacje, edukacja);
• Program "Starszy Pan, Starsza Pani" – profilaktyka przemocy wobec osób starszych ;
• koordynacja działań Ogólnopolskiego Porozumienia Osób i Organizacji Pomagających Ofiarom Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" - w tym projekt "Niebieska Sieć - regionalnych liderów Niebieskiej Linii";
• wydawanie dwumiesięcznika „Niebieska Linia” poświęconego problematyce przemocy www.pismo.niebieskalinia.pl .
W ciągu roku udzielamy kilkunastu tysięcy porad (bezpośrednio, telefonicznie, mailowo) z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Prowadzimy także interwencje w przypadkach przemocy zgłaszanych do naszej placówki z terenu całej Polski.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Szukaj
Nowości w serwisie
Linki
